Emre ERGÜL
Ev satın almak isteyenler, size iyi şanslar… Konut maliyetleri tüm zamanların en yüksek seviyesinde… Uygun fiyat krizi… Bu okuduklarınız, Amerikan basınında atılan başlıklar… Başlıklara neden olan şey ise, dünyaca ünlü Harvard Üniversitesi’ne bağlı Konut Çalışmaları Ortak Merkezi’nin yayınladığı son gayrımenkul raporu… Pandemi sonrası boşalan ve uzaktan çalışma sistemi yüzünden boş kalan ofisler yüzünden yeni bir emlak krizi yaşamasından korkulan ABD’de konut almak da hayâl oldu…
“Yüksek ev fiyatları ve faiz oranları, ev satın alma maliyetlerini tarihi yüksekliklere çıkardı” diye başlayan rapora göre, ABD’de kiracıların yüzde 5.8’i ortalama fiyatlı bir ev almaya gücü yetiyor. Çünkü ev sahibi olma hayâli olan kiracılar en az 30 yılın en pahalı konut piyasasıyla karşı karşıya. Nedeni de konut maliyetlerinin yüksek olmaya devam etmesi, ortalama fiyatlı bir ev satın almanın aylık maliyeti, emlak vergileri ve sigortanın yüksek olması… Rapora göre, “yüksek ev fiyatları ve faiz oranları, ev satın alma maliyetlerini tarihi yüksekliklere çıkardı, milyonlarca potansiyel ilk kez alıcıyı fiyatlandırdı, ev sahibi olma büyümesini yavaşlattı ve ırklar arası ev sahipliği uçurumlarını şiddetlendirdi.”
Ev sahibi olmak için gerekli gelir sadece 2.6 milyonda var
Ortalama bir ev sahibi olmak isteyen kiracıların hanesine giren yıllık gelirin 120 bin dolar olarak belirlenmesi, kiracıların ev sahibi olmasını “fiyatlandırılıyor.” ABD Nüfus İdaresi’nin Amerikan Topluluğu Araştırması’na göre, ülke genelindeki kiracıların yalnızca yüzde 5.8’i (yaklaşık 2.6 milyon kiralık hane) ortalama fiyatlı bir ev almaya yetecek gelire, yüzde 3.5 peşinat ödemesine ve bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 3 kapanış maliyetine sahip… Bahsedilen bu iki yüzde, kabaca 25 bin 300 dolar nakit verilmesi anlamına geliyor. Harvard raporuna göre, kiracıların yalnızca yüzde 12’si bu kritere ulaşabiliyor.
“Mortgage talebi düştü satın alınabilirlik geriledi”
Mortgage News Daily’e göre ABD’de ipotek oranları şu anda yüzde 7’nin üzerinde. Gayrımenkul satışı yapılan Realtor. com adlı sitenin Baş Ekonomisti Danielle Hale, “Bizim sitedeki ortalama liste fiyatı Mayıs 2019’dan bu yana yüzde 37.5 arttı… Artan ipotek oranlarıyla birleştiğinde satın alınabilirlik geriledi ve bir kırılma noktasına gelebilir” dedi.
İlk ev alma yaşı 33’ten 35’e yükseldi
Mortgage talebindeki düşüş, kiracı olarak ev almanın ne kadar zor olduğunun bir göstergesi. Harvard’a göre, ilk kez ev satın alanlar için oluşturulan birincil ipotek oranı 2023’te yüzde 17, bir önceki yıl ise yüzde 22’ydi. “Bazı insanlar hayatlarının daha sonraki bir aşamasında, daha fazla paraya sahip olduklarında ilk kez ev satın alıyorlar” diye yazan Harvard araştırmacılarına göre, ilk kez ev satın alan kişiler 2023’te ortalama 35 yaşındayken, 1990’larda 30 ila 33 yaş aralığındaydı.
Fed’den “sağlam temel” beklentisi
Harvard raporunu manşete çeken Market Watch adlı yayın kuruluşu da gözlerin Amerikan Merkez Bankası’nda (Fed) olduğunu yazdı: “Fed’in yapması gereken; enflasyonu yüzde 2 hedefine geri getirmek, finansal sistemi uzun vadede ekonomik büyümeyi destekleyecek ve ipotekler de dahil olmak üzere faiz oranlarını düşürecek sağlam temele oturtmaktır.”
